Niemand wil aansprakelijk zijn. Daarom vind je in veel contracten, en zeker in algemene voorwaarden, bepalingen die aansprakelijkheid (proberen te) beperken. Zo’n bepaling heet een exoneratiebeding of exoneratieclausule.

Geldigheid exoneratiebeding

De wet zegt al het een en ander over de (on)geldigheid van een exoneratieclausule. Zo kun je iemand niet aan zo’n beding binden met een eenzijdige mededeling. De ander moet daarmee akkoord zijn gegaan. Dat kan overigens soms ook stilzwijgend, bijvoorbeeld door gebruik te maken van een service. De beruchte bordjes in de garderobe, “De directie stelt zich niet aansprakelijk…”, zijn niet alleen taalkundig discutabel (je wórdt aansprakelijk gesteld, dat doe je niet zelf), maar waarschijnlijk lastig houdbaar.

Ook over de inhoud van een exoneratiebeding zegt de wet het nodige: bijvoorbeeld dat zo’n beding niet in strijd mag zijn met dwingend recht, de openbare orde of goede zeden. Het is niet toegestaan aansprakelijkheid bij opzet of bewuste roekeloosheid uit te sluiten.

Verder kan een beroep op een exoneratieclausule onder omstandigheden misbruik van omstandigheden opleveren – als de ander geen andere keuze had dan gebruikmaken van de diensten van de betreffende partij (monopoliepositie) bijvoorbeeld. Ook kan de redelijkheid en billijkheid soms een argument zijn tegen toepassing van een exoneratiebeding.

Let extra op bij exoneratieclausules in algemene voorwaarden. Was de ander daar wel bekend mee? Had hij wel voldoende mogelijkheden om kennis te nemen van deze algemene voorwaarden? Is het beding niet onredelijk bezwarend?

Alle omstandigheden spelen een rol

Het zal niet verrassend zijn, maar of een exoneratieclausule en het beroep daarop standhoudt, hangt af van alle omstandigheden van het geval. Denk aan:

• Tussen welke partijen speelt het? De regels voor een geldig beding zijn strenger voor een overeenkomst met een consument dan met een andere ondernemer. Een consument kan mogelijk een beroep doen op de zogenaamde grijze lijst, waarin staat dat een exoneratiebeding vermoed wordt onredelijk bezwarend te zijn ten opzichte van een consument. De ondernemer kan dan wel proberen tegenbewijs te leveren tegen dat vermoeden, maar dat is lastig.
• En hoe groter de ondernemer, hoe meer kennis verwacht wordt en dus hoe minder snel zijn beroep op ongeldigheid van het beding zal worden gehonoreerd.
• Staat het exoneratiebeding in het contract zelf of in algemene voorwaarden? In het laatste geval zal het sneller ongeldig zijn dan als het in een overeenkomst staat waar uitgebreid over is onderhandeld.
• Wat staat er in het beding? Hoe meer het de aansprakelijkheid beperkt, hoe eerder het bijvoorbeeld in strijd kan zijn met de redelijkheid en billijkheid.
• Wat is de aard van de tekortkoming van de partij die een beroep wil doen op het exoneratiebeding?

Vraag om advies

Of u nu een exoneratieclausule wilt opnemen in uw contracten, of als een exoneratiebeding tegen u wordt ingeroepen of u wilt het juist gebruiken om zich te verweren tegen een aansprakelijkstelling: het is verstandig juridisch advies in te winnen in zo’n situatie. Mr. Cora Blaak-Looij staat u graag te woord.