Bepaal jij het beleid van een onderneming? Belangrijke info over aansprakelijkheid

Een veel voorkomende aansprakelijkheid in de rechtspraak is de bestuurdersaansprakelijkheid. Het bestuur van een onderneming wordt dan – vaak bij een faillissement – aansprakelijk gehouden voor de schulden die in de onderneming zijn ontstaan. Echter, niet alleen formele bestuurders, dat wil zeggen bestuurders die in het register van de Kamer van Koophandel staan ingeschreven en door de aandeelhouders zijn benoemd, kunnen aansprakelijk worden gehouden. In sommige gevallen kunnen ook de zogenaamd (mede) beleidsbepalers op eenzelfde manier aansprakelijk worden gehouden. Maar wanneer ben je dan zo’n (mede) beleidsbepaler? In een conclusie voor een uitspraak van de Hoge Raad heeft Advocaat-Generaal B.F. Assink zich hierover recent nog eens uitgelaten.

Wat zegt de wet over ‘beleidsbepalers’?

Artikel 2:248 BW bepaalt dat een bestuurder aansprakelijk is als het bestuur zijn taak kennelijk onbehoorlijk heeft vervuld en aannemelijk is dat deze onbehoorlijke taakvervulling een belangrijke oorzaak van het faillissement is. Deze aansprakelijkheid geldt alleen bij een faillissement. Lid 7 van dit artikel bepaalt dat met een bestuurder gelijk wordt gesteld “degene die het beleid van de vennootschap heeft bepaald of mede heeft bepaald, als ware hij bestuurder”. Degene wordt wel een (mede) beleidsbepaler genoemd.

De achtergrond van deze bepaling is om te voorkomen dat de werkelijke beleidsbepalers zich aan aansprakelijkheid kunnen onttrekken enkel door het gegeven dat zij geen formele bestuurder van de onderneming zijn.

Wanneer is sprake van een (mede) beleidsbepaler?

Maar wanneer wordt iemand aangezien voor een (mede) beleidsbepaler en kan dus ook op grond van bestuurdersaansprakelijkheid aansprakelijk worden gehouden? Is daarvoor nodig dat het formele bestuur daadwerkelijk terzijde wordt gesteld?

Allereerst geldt dat het begrip ‘beleid’ ruim uitgelegd moet worden. Beleid kan zowel zien op een uit een reeks van bestuursdaden volgende ‘vaste gedragslijn’ als op een ‘enkele bestuursdaad’. Iemand wordt als een (mede)beleidsbepaler aangemerkt als die persoon daadwerkelijk en aanwijsbaar een zodanig rechtstreekse bemoeienis heeft met de beleidsbepaling dat hij daarmee bestuursmacht krijgt, waardoor het beleid van de onderneming niet alleen door de formele bestuurders wordt bepaald. Dit hoeft niet zo ver te gaan dat het formele bestuur feitelijk terzijde wordt gesteld, zo schrijft de Advocaat-Generaal. Er is dus niet alleen sprake van een (mede) beleidsbepaler als de beleidsbepaler plaats heeft genomen op de stoel van de formele bestuurders, waarbij deze geheel uit beeld verdwijnen. Van (mede) beleidsbepaler kan ook sprake zijn in een situatie waarbij de beleidsbepaler het formele bestuur de wil oplegt, waarbij het formele bestuurder feitelijk slechts een uitvoerder wordt. Ook kan sprake zijn van de situatie waarbij de (mede) beleidsbepaler en het formele bestuur gelijkwaardig en in samenspraak functioneren en dus ook van het opleggen van zijn wil geen sprake is. Ook dan is van feitelijk terzijde zetten van het bestuur in letterlijke zin geen sprake. Het begrip (mede) beleidsbepaler wordt in de rechtspraak en literatuur dan ook meestal ruim uitgelegd.

De uitleg van de Hoge Raad

In 2006 heeft de Hoge Raad al eens de ruime uitleg van het begrip (mede) beleidsbepaler overwogen. Toen werd geschreven: “Het (mede) bepalen van beleid “als ware hij bestuurder” kan onder meer geschieden doordat de formele bestuurders dit gedogen, door het geven van opdrachten aan de formele bestuurders die de opdrachten opvolgen en in de meer vergaande vorm dat de feitelijk bestuurder op zodanige wijze het beleid bepaalt dat de formele bestuurders feitelijk terzijde worden gesteld.”

De verwachting is dat het in de zaak waar de A-G zijn conclusie bij schreef ingestelde cassatiemiddel, inhoudende dat voor het aanmerken als (mede) beleidsbepaler vereist is dat sprake moet zijn van het opleggen van de wil aan het formele bestuur en daarmee het bestuur terzijde stelt, niet zal slagen. Mogelijk zal de Hoge Raad nog een keer uiteenzetten wanneer sprake is van (mede) beleidsbepaler in de zin van artikel 2:248 lid 7 BW.

Voor de praktijk blijft belangrijk om u te realiseren dat, ook al bent u geen formeel bestuurder van een vennootschap, u toch op grond van bestuurdersaansprakelijkheid bent aan te spreken indien u mede het beleid hebt bepaald, al dan niet door een enkele bestuurshandeling.

Voor advies of vragen over bestuurdersaansprakelijkheid en/of (mede) beleidsbepaler-zijn kunt u contact opnemen met Benne van Leeuwen en/of Jannine de Bonte.